2. Arfarnu Cynaliadwyedd a'r Cynllun Datblygu
Mae'r AC yn cael ei ddefnyddio i helpu llunio'r CDLl ac yn ystyried ymhlygiadau cynaliadwyedd yr amcanion, strategaeth a pholisïau'r CDLl. Fodd bynnag, nid yw'r Cyngor yn gorfod dilyn cyngor nac argymhellion yr arfarniad, gyhyd â bod y dewisiadau a wneid yn cael eu cyfiawnhau.
Cefndir CDLl Conwy
Bydd CDLl yn disodli'r cynlluniau sydd ar hyn o bryd yn ymorol am ddatblygu yn yr ardal. Mae rhai ohonynt wedi eu dyddio'n arw:
- Cynllun Strwythur Gwynedd 1993
- Cynllun Strwythur Clwyd (ail newidiad) 1999
- Cynllun Dosbarth Llandudno Conwy 1982
- Cynllun Lleol Bwrdeistref Colwyn 1999
Mae'r Cyngor wedi rhoi gosod rhaglen ar gyfer paratoi CDLl Conwy a dengys y tabl isod prif drefn amser proses lunio'r cynllun.
Drwy'r broses lunio'r CDLl bydd cyfnodau olynol yn ddarostyngedig i AC. Mae hyn i sicrhau y bydd penderfyniadau pan y'i cymerir ar y dewisiadau gwahanol, gosod amcanion, creu polisïau a dyrannu cynigion yn cael eu gwneud gyda dealltwriaeth dda o ystyriaethau cynaliadwyedd.
Y Broses Arfarnu Cynaliadwyedd
Diben yr arfarniad hwn ydyw rhoi gwybodaeth well i rai sy'n gwneud penderfyniadau ar weddau cynaliadwyedd y cynllun a sicrhau ymhlygiadau'r cynllun wrth helpu i gyrraedd datblygu cynaliadwy yn cael eu cydnabod. Mae ymgynghorwyr cynllunio, Baker Associates, yn cynnal proses AC fel ymarfer annibynnol, gyda pheth mewnbwn a darparu gwybodaeth gan swyddogion Cyngor Bwrdeistref Sirol Conwy.
Asesu Strategol Amgylcheddol ac Arfarnu Cynaliadwyedd
Daw gofynion am AAS yn uniongyrchol o ddeddfwriaeth Ewropeaidd, ac fe'i gosodwyd mewn Cyfarwyddeb sy'n gyffredin i'r holl wladwriaethau sy'n rhan o'r Undeb Ewropeaidd. Yng Nghymru trawsnewidiwyd y gyfarwyddeb i reoliadau, sydd wedi trosi'n deddfwriaeth gyffelyb iawn ei geiriad i'r gyfarwyddeb wreiddiol.
Daeth y Rheoliadau i rym fis Gorffennaf 2004. Maent yn gofyn bod mathau arbennig o 'gynlluniau neu raglenni' yn gorfod cael eu hasesu'n amgylcheddol o fewn meini prawf amgylcheddol caeth. Ceir y rhain yn Atodlen 2 y Rheoliadau. Mae Cynlluniau Datblygu yn cael eu nodi fel un math o'r 'cynlluniau neu raglenni' hynny y mae'n rhaid eu hasesu. Fodd bynnag, gan fod cynlluniau datblygu yn rhan o CDLl , maent yn barod yn rhai â gofynion statudol iddynt gael eu cloriannu gan AC. Ond ar ôl i'r Rheoliadau AAS ddod i rym, penderfynodd Llywodraeth Cynulliad Cymru mai'r ffordd orau o fynd ymlaen, oedd drwy sicrhau fod y broses AC yn cyd-fynd â gofynion rheolaethol tra phenodol yr AAS.
Mae'r gofyn am gael AC yn cael ei ail-ddatgan yn nogfen Llywodraeth Cynulliad Cymru (LLCC) 2005 ‘Cynlluniau Datblygu Lleol Cymru'. Mae'n cyfeirio'n eglur at AC, a bod yr arfarniad hwnnw i fod i wireddu gofynion yr AAS. Mae hefyd yn annog y dylid cael dull weddi ei gymhathu i gyflawni'r ddwy broses o lunio'r rhain. Yn yr arfarnu hwn mae AC yn golygu dull cyfun ar gyfer AC ac AAS.
Y prif wahaniaeth rhwng y ddwy broses yw bod yn rhaid i'r AAS fod o fewn trefn o reoli caeth i gyflawni gofynion y rheoliadau. Canllawiau yn unig a roddir i'r broses o lunio AC. Canllawiau ydynt sy'n deillio o nifer o ffynonellau a chan hynny maent fwy agored i wahanol ddehongliadau.
Prif ddiben yr AAS ydyw sicrhau fod y pwys digonol yn cael ei roi i faterion amgylcheddol, ac nad ydynt yn cael eu trafod fel rhai sy'n dod yn ail i faterion cymdeithasol ac economaidd. Mae'n bwysig sicrhau nad yw'r pwyslais presennol yn y DG o gymhathu ystyriaethau amgylcheddol cymdeithasol ac economaidd i gael deilliant sydd o fudd i'r tair agwedd ddim yn bwyslais sy'n andwyol i brif ddiben AAS. Y materion amgylcheddol allweddol a amlinellir yn y Gyfarwyddeb, yw:
- Tirwedd
- Fflora, ffawna, bioamrywiaeth
- Newid hinsawdd
- Iechyd pobl
- Dŵr
- Pridd
- Poblogaeth
- Awyr
- Treftadaeth ddiwylliannol.
Ers y cyfnod cynnar o lunio'r AC, mae ar gael bellach er 2006 lawlyfr gan LLCC yn cynnwys arweiniad ar sut y dylai AC ffitio i waith paratoi CDLl. Am AC dywed:
Dylai’r broses fod yn rhan hanfodol o bob cam o’r broses o lunio CDLl (nid gweithgaredd ‘ticio blwch’ a ychwanegir ar ddiwedd y broses).(ail baragraff 2.3.1).
Felly mae'r arweiniad a roddir yn y ddogfen hon yn gymorth i dywys yr AC o'r cyfnod yma ymlaen, er y dylai'r dull a gymerir i wneud hynny i fod hefyd yn ddull ymarferol i sicrhau fod deilliannau'r AC mor ddefnyddiol â phosibl. Dylid gwneud hynny drwy sicrhau fod y testunau a drafodir a'r modd y gwneid hynny yn gymorth i lunio CDLl gwell.
AC y CDLl sydd ar y gweill
Mae AC y CDLl sydd ar y gweill yn broses ailadroddus gydag adborth rhwng camau olynol yr arfarnu a chynhyrchu'r CDLl. Bwriad hynny ydyw er mwyn i ymhlygiadau cynaliadwyedd potensial drwy wneud penderfyniadau amgen a chymryd opsiynau gwahanol wrth lunio'r strategaeth fod yn cael eu gwneud yn eglur. Mae hynny wedyn yn peri bod yr ystyriaethau hynny'n amlwg wrth benderfynu beth i'w ddewis.
Gyrrwyd yr adroddiad cwmpasu at y grwpiau dethol o ymgynghoriaid yn cynnwys y tri o'r ymgynghoriaid statudol mewn perthynas ag AAS sef Yr Asiantaeth Amgylchedd, Cyngor Cefn Gwlad Cymru a Chadw. Cylchredwyd y ddogfen hefyd am sylwadau o fewn y Cyngor, ac ymgynghorwyd â Phanel Cynghorol y CDLl . Cafwyd ymateb o du amrywiaeth o sefydliadau a phan oedd y sylwadau hynny'n briodol ymgorfforwyd hwy i mewn i'r broses AC.
Mae'r arfarnu hwn o opsiynau yn gorfod cael ei ailadrodd i ddwyn ystyriaeth o newidiadau gan fod fersiynau gwahanol o'r CDLl. Tra pery'r opsiynau gofodol yn sylweddol gyson, gyda mân newidiadau o'r modd y mae ardaloedd yn cael eu diffinio, mae'r opsiynau twf wedi newid yn helaeth. Felly yn Ebrill 2009 mae'r AC wedi ailasesu effeithiau potensial yr opsiynau twf.
Mae ystyried dewisiadau eraill yn y modd hwn yn ofynnol o fewn AC. Mae hyn yn arbennig o wir yn y broses AAS sy'n gofyn **‘dewisiadau rhesymol eraill o ddwyn i ystyriaeth yr amcanion ac ystod ddaearyddol y cynllun neu'r rhaglen’ (paragraff 12(2)), Mae'r rhain yn cael eu harfarnu a'u cofnodi yn yr adroddiad AC .
Mae hyn yn cael ei ailfynegi drwy ‘Cynlluniau Datblygu Lleol Cymru’ (LLCC 2005) sy'n dweud y dylai arfarnu cynaliadwyedd fod wedi ei gymhathu'n llawn i mewn i'r broses lunio'r cynllun ac y dylai ddarparu mewnbwn yn ystod bob cam lle bo penderfynu'n digwydd. Mae paragraff 3.6 y ddogfen hon yn ei gwneud yn eglur y ‘dylid gwerthuso cynigion, polisïau a lleoliadau amgen ar gyfer datblygu lle bynnag fo hynny'n briodol’.
AC yr Opsiynau'r Strategaeth a Ffefrir: Ym mis Mawrth 2006 y gwnaed arfarniad cynaliadwyedd o'r opsiynau'r Strategaeth a Ffefrir. Bwriad yr arfarnu yn y cyfnod cynnar hwn o ddrafft o'r Strategaeth a Ffefrir, ydoedd er mwyn rhoi gwybodaeth i'r broses lunio CDLl gyda'r amcan o gynhyrchu cynllun mwy cynaliadwy.
AC y Strategaeth a Ffefrir: Ym mis Mehefin 2006 gwnaed arfarniad cynaliadwyedd o ddrafft pellach o'r opsiynau ac arfarnwyd y ddogfen Strategaeth a Ffefrir. Ymgynghorwyd ar yr adroddiad hwn ochr yn ochr â'r fersiwn ar y pryd o'r CDLl. Eto diben yr adroddiad oedd cynorthwyo'r Cyngor i wneud penderfyniad ar yr opsiwn a ffafriwyd, wedi ei sylfaenu ar wybodaeth am ymhlygiadau cynaliadwyedd pob dull gweithredu. Mae prif argymhellion yr adroddiad hwn wedi eu cynnwys fel Atodiad 1. Mae AC llawn y Strategaeth a Ffefrir ar gael ar safle we'r Cyngor.
Yn gynwysedig yn Atodiad 2 mae crynodeb o'r newidiadau a wnaed i'r cynllun yn dilyn yr arfarniad cynaliadwyedd yma .
Yn dilyn y cam Strategaeth a Ffefrir datblygwyd opsiynau newydd ar gyfer twf i'r CDLl i’w archwilio gan y cyhoedd. Arfarnwyd y rhain yn gryno yn Adran 7 yr adroddiad hwn. Fodd bynnag, nid oeddynt ar gael i'r AC cyn llunio'r Strategaeth i’w archwilio gan y cyhoedd, felly ni bu cyfle i'r canfyddiadau ddylanwadu ar y polisi.
Mae'r modd yr aed ati i gofnodi'r AC yn cynnwys gofynion adrodd penodol i'r AAS. Ond hefyd y mae adrodd o sgôp ehangach o edrych heibio materion amgylcheddol gan edrych ar les cymdeithasol a pherfformiad economaidd.
Amcan y cam hwn o AC ydyw i edrych ar drafodaeth gyffredinol materion yn y CDLl i sicrhau fod materion o bwysigrwydd i gynaliadwyedd yn cael eu trin yn iawn. I sicrhau fod datblygu cynaliadwy yn digwydd, mae'r AC yn edrych ar strategaeth a polisïau'r CDLl ac yn asesu pa mor hawdd yw'r rhain i'w rhoi ar waith. Gall polisïau sydd yn amlwg a bwriad da i wireddu datblygiad cynaliadwy pe baent yn anodd eu gweithredu fod yn rhwystr i gyflawni'r nod.